شبهه ایجاد رنسانس دوم در تفکر مذهبی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: بیماری،
کرونا،
رنسانس،
علم.
پرسش: ویروس کرونا می‌تواند رنسانس بزرگی در فکر مذهبی ایجاد کند و نگاه آسمانی به رویدادهای زمینی را دگرگون کند! نگاه الاهیاتی با بلاها و مشکلات طبیعی و اجتماعی در برابر نگاه علمی، منفعل شده و بر همه روشن شد که تنها علم می‌تواند به بشر کمک کند تا بر این بحران‌ها غلبه کند؛ نه آنچه
دین و
علوم دینی می‌گوید! نگرشی که به دیده تحقیر در علم تجربی می‌نگریست، امروز از
علم تجربی انتظار گره‌گشایی دارد!
پاسخ اجمالی: اولا؛ علم تجربی محدود است و تنها می‌تواند بخشی از پدیده‌های محسوس را بررسی و از ماهیت مادی و روابط میان پدیده‌ها شناخت حاصل کند. این انتظار که علم همه مجهولات بشر را معلوم کرده و همه مشکلات بشر را برطرف کند، انتظاری است که با واقعیت علم سازگار نیست و هیچ عالم و فیلسوفِ علمی هم آن را ادعا نکرده و تاکنون هم تحقق نیافته است. ثانیاً؛ ادله شرعی رجوع به متخصصان در امور مهم را
واجب دانسته و بی‌اعتنایی به آن را گناه و موجب عقوبت می‌شمارد من جمله علوم پزشکی و به مسئله رجوع به متخصص هم تاکید زیادی دارد.
[ویرایش]
اولا؛ این شبهه بر مبنای علم‌پرستی و تقلیل همه پدیده‌ها و فرایندهای هستی به امور محسوس و قابل‌تجربه حسی بنا شده است. علم تجربی با وجود خدمات بزرگی که از ابتدای خلقت انسان تاکنون به بشریت نموده و گره‌های فراوانی که از مجهولات و مشکلات انسان‌ها گشوده، تنها به جهان محسوس و ملموس اختصاص دارد و توانایی رازگشایی از همه لایه‌ها و مراتب هستی و انسان را ندارد؛ علم تجربی تنها می‌تواند بخشی از پدیده‌های محسوس را بررسی و از ماهیت مادی و روابط میان پدیده‌ها شناخت حاصل کند. این انتظار که علم همه مجهولات بشر را معلوم کرده و همه مشکلات بشر را برطرف کند، انتظاری است که با واقعیت علم سازگار نیست و هیچ عالم و فیلسوفِ علمی هم آن را ادعا نکرده و تاکنون هم تحقق نیافته است. دین در کنار علم و مکمل آن بوده و در صدد تکمیل کاستی‌های ذاتی آن است. این دو هدیه الهی در کنار هم می‌توانند زندگی بشر را سعادتمندانه‌تر کنند.
[ویرایش]
ثانیا؛
عقل،
تجربه و
دین هرسه بر این مساله تاکید دارند که انسان‌ها در اموری که به آن دانا نیستند و دانایی در آن نیازمند تخصص و دانش منظم و عمیق است، می‌بایست به متخصصان و عالمان شناخته شده و امین رجوع کنند. این حکم عقلانی و دینی، مطلق است و همه امور دنیایی و معنوی انسان را در همه شاخه‌ها و ابعاد شامل می‌شود؛ عقل سلیم و ذوق عقلانی بشر چنان با این مساله آشنا است که هرکس بدون
مشورت با افراد دارای صلاحیت، به کاری که در آن تخصص و دانش کافی ندارد، دست زده و گرفتار آسیب گردد، بی‌درنگ از سوی عاقلان سرزنش می‌شود. بر این اساس همچنانکه همه مردم و از جمله پزشکان باید در مسائل مربوط به معنویت و دین به عالمان و مختصصان دین‌شناس و معنویت‌شناس مراجعه کنند و از تخصص آنان در امور دینی و معنوی بهره گیرند، عالمان و متخصصان دینی هم موظف‌اند در امور پزشکی به پزشکان کارآزموده و امین مراجعه کنند. بی‌اعتنایی به نظر پزشکان باتجربه و مورد اعتماد، از نظر دین و عقل محکوم است؛ همچنانکه بی‌اعتنایی به امور معنوی و نظر متخصصان دینی از سوی دیگران، مردود و غیرمنطقی است.
[ویرایش]
ثالثا؛ همان دینی که انسان‌ها را به
دعا،
توبه، توسل به ارواح پاک و متعالی اولیای الهی،
اخلاق حسنه و پرهیز از بداخلاقی‌ها و ارتکاب محارم الهی تشویق و توصیه می‌کند و
گناه و بداخلاقی را عامل بسیاری از مشکلات و بیماری‌ها می‌داند، رجوع به متخصصان در امور مهم را هم
واجب دانسته و بی‌اعتنایی به آن را گناه و موجب عقوبت می‌شمارد. در این راستا سخنان بسیاری از معصومان (علیهم‌السّلام) صادر شده که اهمیت مساله از نگاه دین را آشکار می‌کند. امام علی (علیه‌السّلام) می‌فرماید: «وَمَنِ اسْتَبَدَّ بِرَأْيِهِ هَلَكَ؛
کسی که (مشورت را وانهد) و به رای خود استبداد ورزد، هلاک می‌شود». لزوم رجوع به متخصصان در امور دین و دنیا از احکام خود دین است«...فاسئلوا اهل الذکر ان کنتم لاتعلمون؛
اگر چیزی را نمی‌دانید از دانایان به آن بپرسید!» و کسی که به آن بی‌اعتنایی کند، به امر دین بی‌اعتنایی کرده است. بنابر این اگر پزشکان امین و کارآزموده تشخیص دهند که برخی از مراسم‌های جمعی اعم از مذهبی و غیرمذهبی باید موقتا تعطیل شود تا از شیوع ویروس و بیماری کاسته شود، عمل به توصیه این متخصصان از سوی خود دین و پیشوایان دین واجب شمرده شده است.
[ویرایش]
رابعا؛ این سخن که روحانیان و افراد مذهبی با علم و دانش انسانی مخالف بوده و در آن به دیده تحقیر می‌نگریسته‌اند، اتهامی بسیار زشت و دور از واقعیت است. نه تنها در هیچ
آیه و روایت معتبری، دانش‌های انسانی کم اهمیت تلقی نشده، بلکه آیات و روایات فراوانی بر اهمیت و لزوم یادگیری دانش‌های مورد نیاز انسان‌ها، حتی با دانش‌آموختن از کافران و مشرکان، تاکید شده است. در طول تاریخ پس از
اسلام بسیاری از عالمان بنام علوم طبیعی، خود در کسوت روحانیان و از عالمان دینی بوده‌اند.
خواجه نصیر الدین طوسی و
ابوریحان بیرونی نمونه‌هایی برجسته از اتحاد علم و دین به شمار می‌رفته‌اند. امروزه هم بسیاری از دانشمندان و صاحب نظران در علوم انسانی و طبیعی در همه جای دنیا از مؤمنان و معتقدان به ارزش‌های دینی و اسلامی‌اند. آیا پزشکانی که در کشور ما هم اکنون با اقتدار و تعهد مثال‌زدنی، مشغول کمک به بیماران‌اند،
مسلمان و
مؤمن نیستند؟!
[ویرایش]
خامسا؛ این ادعا که تنها علم تجربی می‌تواند مشکلات بشر را بر طرف کند، ادعایی بی‌دلیل و دقیقا مخالف با واقعیت زندگی است. نه عالمان علوم تجربی چنین ادعایی دارند و نه علم بشر در عمل توانسته است همه مشکلات بشر را برطرف کند. علم تجربی هرچند خدمات زیادی به انسان‌ها کرده و در مجموع، زندگی را قدری آسان‌تر نموده است؛ اما نه تنها همه مشکلات را برطرف نکرده، بلکه مشکلات دیگری برای بشر ایجاد کرده است. بسیاری از بیمارهای صعب العلاج و لاعلاج، مثل برخی از سرطان‌ها، که در موارد زیادی معلول پیشرفت‌های علمی و صنعتی و فن‌آوری است، هنور برای
علم پزشکی ناشناخته است و درمان قطعی پزشکی ندارد. برخی از روش‌های درمانی و داروهایی که بشر بواسطه علم تجربی ساخته، خود دارای عوارض جانبی است و اگرچه عوارض بیماری خاصی را برطرف می‌کند؛ ولی ممکن است مشکلات و ناراحتی‌های دیگری برای مصرف کننده ایجاد کند. در همین موضوع کروناویروس، دانشمندان
زیست‌شناس و پزشکان با صراحت اعتراف می‌کنند که ماهیت این ویروس ناشناخته است و در حال حاضر هیچ دارویی برای آن وجود ندارد. پزشکان تصریح می‌کنند که بهترین درمان این بیماری، پیشگیری از ابتلای به آن است! بنابر این دست‌کم در حال حاضر علم پزشکی و ویروس‌شناسی نتوانسته است این مشکل را برطرف کند؛ البته این موضوع چیزی از اهمیت علم تجربی کم نمی‌کند، اما یقینا بطلان علم‌پرستی را فریاد می‌زند!
[ویرایش]
[ویرایش]
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «شبهه ایجاد رنسانس دوم در تفکر مذهبی» تاریخ بازیابی۱۳۹۹/۲/۱۰.
